واریکوسل مهمترین بیماری شایع در پرسنل اورژانس 115
شرم و حیای اکثر بیماران مرد ایرانی در مراجعه به پزشکان اورولوژی جهت بیماریهای تناسلی متاسفانه باعث بروز مشکلات جبران ناپذیری مثل عقیمی میشود و بدنبال آن زندگی اکثر انها به خاطر مسایل بسیار ساده براحتی از هم میپاشد نمونه این بیماریها عبارتند از واریکوسل است .بیماری واریکوسل یا واریسی شدن عروق بیضه در 10درصد مردان بالغ مشاهده می گردد و شایعترین عامل ناباروری مردان می باشد و تنها درمان قطعی آن جراحی می باشد. نوع شدید یا درجه 3 آن معافیت دائمی پزشکی از خدمت سربازی خواهد داشت.
برطبق یک پژوهش انجام شده درمورد بروز واریکوسل در مشاغل مختلف توسط موسسه تبیان طب در سال 90 ، بالغ بر 75 درصد از پرسنل اورژانس بدلیل ایستادن های طولانی و انجام کارهای سنگین در حین انجام کار به درجات مختلفی از واریکوسل مبتلا بودند ، که فقط حدود 10 درصد آنان از بیماری خود اطلاع داشتند و از این حیث پرسنل اورژانس 115 رکوردار بودند
واريکوسل چيست؟
بیضه عضو جنسی مردان است که درون آن اسپرم سازی صورت می گیرد. به علت این که درجه حرارت محیطی که اسپرم سازی در آن صورت می گیرد باید پایین تر از درجه حرارت بدن باشد (زیر 35 درجه)، برای همین بیضه ها در دو کیسه به نام اسکروتوم در خارج بدن قرار گرفته است. این دوکیسه توسط دو عضله بنام کروماستر در دو طرف تنظیم شده و با تغییر درجه حرارت محیط این دو عضله بیضه ها را به بدن نزدیک و دور می کند. یعنی در محیط های سرد کیسه بیضه ها کوچک شده و کاملا به بدن نزدیک می شود و در محیط های گرم کیسه بیضه ها بزرگ شده و از بدن دور می شود. بیضه ها توسط عروق شریانی و وریدی تغذیه می شود .
واریکوسل یا واریس بیضه به بزرگ شدن و پیچ دار شدن ورید های بیضه گفته می شود. این بزرگ شدن و پیچ دار شدن ورید ها علل مختلفی دارد. واریکوسل بیشتر در سمت چپ می باشد. به علت خونرسانی بیضه چپ به ورید کلیوی و موقعیت آناتومیکی وریدهای سمت چپ اصولا مشکلات بیشتری نسبت به بیضه سمت راست دارد و عوارض واریس و ترومبوزهای (لخته های) وریدی در سمت چپ بیشتر است.
فعالیت زیاد،مسائل ارثی و مشکلات عروقی نیز باعث عود واریس و ایجاد واریکوسلمی شود. به علت پرخونی بیضه ها هنگام بوجود آمدن واریکوسل ها ، درجه حرارت بیضه ها بالا رفته و باعث کاهش اسپرم سازی و احتمال عقیمی در دراز مدت می شود و از آنجا که قسمت عمده اسپرم سازی با بیضه چپ می باشد برای همین واریکوسل های سمت چپ بیشتر با عقیمی همراه است. اصولا واریکوسل ها تقسیم بندی گوناگونی دارند و در درجه های بالا ورید های بیضه کاملا بزرگ و پیچ دار شده و در حالت ایستاده کاملا معلوم می باشند و در موارد زودرس فقط در هنگام ایستادن و زور زدن وریدها قابل لمس می شوند. جراحی واریکوسل در موارد علامت دار شدن شامل سنگینی بیضه ها ، درد و نازایی صورت می گیرد. در حقیقت واریکوسل بیضه ها درمان علامتی دارد.
واریکوسل بیماری سنین جوانی است و همان طور که گفته شد بیشتر در سمت چپ ایجاد می شود. در موارد ایجاد حاد این مشکل و در سمت راست باید به مسائلی غیر از واریکوسل های عادی از قبیل ترومبوزهای ( لخته های ) وریدی عروق کرونر مرکزی یا توده های کلیوی شک کرد که باید بیمار حتما تحت سونوگرافی شکمی و بررسی های بعدی قرار گیرد.
جهت بررسی عملکرد بیضه ها در موارد واریکوسل ، آزمایش تعداد اسپرم ( اسپرم کانت) از نظر عملکرد بیضه ها در خواست می شود که بر اساس تعداد اسپرم تصمیم اصلی گرفته می شود.
واريکوسل بزرگ شدن وريدهاي درون کيسه بيضه (اسکروتوم) است. اسکروتوم کيسه پوستي شلي است که بيضه‌ها درون آن قرار دارند. واريکوسل شبيه به وريدهاي واريسي است که در پا ممکن است بروز کنند.
حدود يک ششم مردان واريکوسل دارند. در مرداني که دچار ناباروري هستند، اين رقم بالاتر است و به 40 درصد مي‌‌رسد. واريکوسل شايع‌ترين علت توليد کم اسپرم و کاهش کيفيت آن است، گرچه همه واريکوسل‌ها بر توليد اسپرم اثر نمي‌گذارند.
اغلب واريکوسل‌ها در طول زمان ايجاد مي‌شوند. خوشبختانه اغلب واريکوسل‌ها به آساني تشخيص داده مي‌شوند، و اگر علامت‌دار شده باشند، مي‌توان آنها را با جراحي ترميم کرد.
علائم
واريکوسل، اغلب علامتي ايجاد نمي‌کند. ندرتا واريکوسل درد ايجاد مي‌کند که ممکن است در طول روز به علت فعاليت‌هاي جسمي بدتر شود و به طور شاخص با خوابيدن به پشت تخفيف مي‌يابد. در طول زمان ممکن است واريکوسل‌ها بزرگ تر و چشمگيرتر شوند.
علل
طناب اسپرماتيک که خون را به بيضه‌ها مي‌رساند و از آنها خارج مي‌کند، حاوي "واز دفرانس" است که اسپرم توليدشده از بيضه را تخليه مي‌کند. "شبکه پامپينيفرم" گروهي از وريدها درون اسکروتوم و بالاي بيضه‌ها هستند. شبکه پامپينيفرم، خون را از بيضه‌ها تخليه مي‌کند. بزرگ شدن اين وريدها اغلب در حين بلوغ رخ مي‌دهد.
اگر چه علت دقيق ايجاد واريکوسل معلوم نيست، اما بسياري از کارشناسان معتقدند که دريچه‌هاي غيرطبيعي درون وريدها مانع جريان خون طبيعي در آنها مي‌شوند و پس زدن خون، به گشاد شدن وريدها مي‌انجامد.
واريکوسل معمولا در ناحيه بيضه چپ رخ مي‌دهد، که به علت موقعيت وريد بيضه‌اي چپ است. اما واريکوسل در يک بيضه، بر توليد اسپرم در هر دو بيضه تاثير مي‌گذارد.
در سنين 15 تا 25 سالگي، بيشترين احتمال بروز واريکوسل وجود دارد.
تشخيص
از آنجايي که واريکوسل معمولا علامتي ندارد، اغلب در حين ارزيابي ناباروري يا معاينه جسمي کشف مي‌شود.
با اين حال اگر در اسکروتوم‌تان احساس درد يا تورم مي‌کنيد، بايد با پزشک تماس بگيريد. علل گوناگوني ممکن است باعث درد بيضه شوند، و برخي از اين عارضه‌ها نياز به درمان فوري دارند. پزشک شما مي‌تواند تعيين کند که کدام عارضه باعث درد بيضه شما شده است.
پزشک در معاينه جسمي شما، ممکن است توده غيردردناک کلاف‌مانندي را در بالاي بيضه شما لمس کند. برخي از افراد، اين توده را به صورت احساس "کيسه‌اي از کرم" وصف مي‌کنند. اگر اين توده به اندازه کافي بزرگ باشد، پزشک هنگامي که ايستاده‌ايد، مي‌تواند آن را لمس کند.
اگر واريکوسل شما کوچک تر باشد، پزشک ممکن است از شما بخواهد نفس عميقي بکشيد و چند ثانيه آن را نگه داريد و به پايين زور بزنيد (مانور والسالوا).
اين مانور به پزشک کمک مي‌کند، بزرگي غيرطبيعي وريدها را لمس کند. اگر معاينه جسمي نتيجه قطعي به دست ندهد، پزشک ممکن است درخواست سونوگرافي اسکروتوم کند. اين آزمون که در آن از امواج صوتي پرفرکانس براي ايجاد تصاوير دقيق از ساختار درون استفاده مي‌شود، براي اين مورد استفاده قرار مي‌گيرد تا اطمينان حاصل شود علائم شما به دليل ديگري رخ نداده است. يکي از علل چنين عارضه‌اي ممکن ست توموري باشد که بر وريد اسپرماتيک فشار مي‌آورد.
درجه بندی واریکوسل
گرید 3: وریدها در حالت ایستاده قابل مشاهده اند.
گرید 2: وریدها در حالت ایستاده قابل لمس میباشند.
گرید 1: وریدها هنگام زور زدن قابل لمس میباشند.
واریکوسل ساب کلینیکال: که با معاینه قابل لمس نیستند ولی با سونوگرافی تشخیص داده می شود.
عوارض
واريکوسل ممکن است باعث اين عوارض شود:
تحليل رفتن (آتروفي) بيضه: توده بيضه از لوله‌هاي سازنده اسپرم تشکيل شده است. هنگامي که اين لوله‌ها در اثر عاملي مانند واريکوسل آسيب مي‌بينند، ممکن است بيضه‌ها نرم شوند و تحليل روند. روشن نيست که چه عاملي باعث تحليل رفتن بيضه ها مي‌شود، اما اختلال در کارکرد دريچه‌هاي وريدها باعث تجمع خون در بيضه‌ها مي‌شود و افزايش فشار وريدها و قرارگيري در معرض سموم درون خون ممکن است باعث آسيب شود.
ناباروري: روشن نيست که واريکوسل چگونه باعث ناباروري مي‌شود. برخي از کارشناسان معتقدند که وريدهاي بيضه، خون را در شريان بيضه سرد مي‌کنند، و به اين ترتيب به حفظ درجه حرارت مناسب براي توليد مناسب اسپرم کمک مي‌کنند. واريکوسل با مسدود کردن جريان عادي خون، ممکن است باعث شود درجه جرارت بيضه‌ها بيش از حد بالا رود، و به اين ترتيب بر توليد اسپرم و حرکت آن اثر بگذارد.
درمان
درمان واريکوسل ممکن است ضروري نباشد. اما اگر نابارور هستيد، يا واريکوسل شما باعث درد يا تحليل‌رفتگي بيضه‌ها شده است، ممکن است لازم باشد واريکوسل را ترميم کنيد. درمان، با هدف بستن وريدهاي آسيب‌ديده و هدايت جريان خون به وريدهاي طبيعي انجام مي‌گيرد.
گرچه واريکوسل معمولا در دوران نوجواني رخ مي‌دهد، اما روشن نيست که آيا بايد واريکوسل را در همان زمان ترميم کرد يا نه. در صورتي که تحليل‌رفتگي پيشرونده بيضه، درد يا نتايج غيرطبيعي در آزمايش اسپرم رخ دهد، ترميم در دوره نوجواني ممکن است ضرورت پيدا کند.
ترميم واريکوسل ممکن است با جراحي باز، يا جراحي از طريق لاپاراسکوپي، و يا بستن وريد با بالون يا فنر از راه پوست (آمبوليزاسيون از راه پوست) انجام گيرد.
در طب سنتی نیز زالو درمانی یکی از روش های درمان واریکوسل است. این روش ارزان قیمت ، کم دردسر و با آثار جانبی مفید ( مانند تقویت سیستم ایمنی بدن ) است.
زالو جانور عجیبی است که صدها سال است از آن به صورت زنده یا فرآورده برای درمان انواع بیماری ها استفاده می شود. پس از ظهور پزشکی مدرن ، استفاده از زالو به تدریج به فراموشی سپرده شد. اما جالب این جاست که پس از سال ها، باز هم استفاده از زالو بازهم در بسیاری از کشورهای دنیا و حتی در کشورهای پیشرفته رایج شده است ، چنان چه اکنون زالو را با عنوان جراح کوچولو (Micro Surgeon) می شناسند.
مکیدن خون بیمار و ترشح آنزیم هایی با خواص درمانی متعدد ، باعث شده است که زالو درمانی ، روشی ساده و ارزان قیمت برای درمان بسیاری از بیماری ها باشد. در طب سنتی ایران ، زالو درمانی همراه با سایر روش های درمانی مثل گیاه درمانی به صورت ترکیبی برای درمان بسیاری از بیماری ها تجویز شده است. زالو درمانی معمولاً در مراکز معتبر انجام حجامت انجام می شود.
همانگونه که گفته شد 10درصد مردان پس از سن بلوغ درجاتی از واريکوسل دارند ولی همه آنها احتياج به درمان ندارند. اگر واريکوسل برای فرد، عارضه‌ای ايجاد کند لازم است درمان انجام گردد. درغيراينصورت احتياج به درمانی نيست.
عوارض واريکوسل چيست ؟
عوارض واريکوسل شامل ايجاد درد، آتروفی (کوچک شدن سايز و نرم شدن قوام بيضه) و ناباروری می باشد. درد ناشی از واريکوسل دردی با کيفت احساس سنگينی، که با فعاليت و ايستادن تشديد يافته و با استراحت بهبود می يابد.
آيا بيمار مبتلا به واريکوسل بدون عارضه احتياج به پيگيری دارد ؟
بلی؛ همانگونه که گفته شد اگر واريکوسل عارضه ای ايجاد نکند احتياج به درمان نيست. ولی لازم است بيمار بصورت ماهانه، خود را معاينه کند. و درصورت کوچک شدن سايز بيضه، و يا تغيير در قوام آن، لازم است توسط پزشک معاينه شود.
همچنين اگر بيمار مبتلا به واريکوسل ازدواج نکرده و يا خواستار داشتن فرزند ديگری در آينده می باشد، بايستی هر 6 ماه با آزمايش اسپرم، ازنظر باروری بررسی گردد و درصورت شروع تقييرات و ضعيف شدن نطفه احتياج به درمان دارد.
آيا درمان دارويی برای واريکوسل وجود دارد ؟
جواب: خير.
درمان واريکوسل فقط اقدامات مداخله گرانه (غيردرمان خوراکی يا دريافت دارو ازطريق تزريق) می باشد. در ساده ترين روش تزريق مواد ايجادکننده انسداد عروق از طريق پوست بداخل وريدهای بيضه مبتلاست که اين روش درصد موفقيت کمتر و عارضه درد مزمن و يا هيدروسل بيشتری می باشد.
روشهای جراحی واريکوسل چيست ؟
جراحی واريکوسل يا به اصطلاح پزشکی واريکوسلکتومی اقدام به بستن وريدهای بيضه مبتلا می باشد که پس از انسداد اين وريدها بتدريج بدليل عدم حرکت خون، وريدهای مسدود شده کوچک شده و از بين می رود و واريکوسل برطرف می گردد. اين اقدام از طريق برش کوچکی بر روی پوست شکم به طول 4-2 سانتيمتر قابل انجام است.
روشهای جديد جراحی واريکوسلکتومی چيست ؟ روشهای جديد واريکوسلکتومی يکی انسداد عروق از طريق کاتتريزاسيون وريدی و انسداد عروق مبتلا است. که هزينه آن بالاست و درصد موفقيت آن بالا نيست ولی بصورت سرپايي و با کمترين درد انجام می گردد.
روش لاپاروسکوپی(laparoscopic varicocelectomy) که امتياز آن برش کوچکتر و بزرگنمايی حين جراحی، ولی بدليل عدم دسترسی جراح به وريدهای فرعی، احتمال عود واريکوسل بيشتر است و همچنين سه برش بر روی پوست بجای يک برش انجام می گيرد.
روش ميکروسرجری(microsurgical varicocelectomy) که به عقيده بسياری بهترين روش جراحی واريکوسلکتومی می باشد. امتيازات آن بزرگنمايی حين جراحی و دسترسی به تمامی وريدهای فرعی می باشد ولی مدت زمان جراحی طولانی تر می گردد و ازنظر تکنيکی نيز مشکل می باشد.
در روش ميکروسرجری با توجه به استفاده از ميکروسکوپ حين جراحی و بزرگنمايی جراح، قادر است با دقت بيشتر وريدها را از شريان ( سرخرگ ) و عروق لنفاتيک ( عروق برنده آب ) جدا کند و فقط وريدها را مسدود نمايد.
همچنين وريدهای با سايز کوچک را که استعداد واريسی شدن در آينده دارد و منشاء عود واريکوسل درآينده خواهد بود. در روش جراحی معمولی قابل تشخيص نمی‌باشد درحاليکه در روش ميکرسرجری بدليل بزرگنمايی 6-4 برابر توسط ميکروسکوپ، جراح قادر است اين وريدهای کوچک را نيز مشاهده کند و از عروق لنفاتيک و شريان مجزا نمايد و مسدود کند.
در نتيجه شانس عود واريکوسل در اين روش بسيار کمتر و حدود نيم درصد ( يعنی موفقيت 5/99 درصد ) می‌باشد همچنين بدليل قابليت بهتر در تمايز شريان و لنفاتيک و حفظ آنها احتمال آتروفی بيضه بدنبال جراح و يا ايجاد هيدروسل ( آب آوردگی بيضه ) بسيار نادر می‌باشد.
آيا واريکوسلکتومی عارضه‌ای دارد ؟
درجواب بايستی گفت که هر اقدام پزشکی احتمال عارضه دارد همانگونه که عدم درمان واريکوسل نيز احتمال بروز عارضه دارد.
عوارض واريکوسلکتومی‌شامل : 1- احتمال عود واريکوسل که در روش معمولی و سنتی واريکوسلکتومی25% - 5% ذکر شده و در روش ميکروسرجری نيم درصد می‌باشد.
2- ايجاد هيدروسل ( آب آوردگی بيضه ) که احتمال آن در روش معمولی جراحی واريکوسلکتومی15- 5 درصد و در روش ميکروسرجری بسيار نادر گزارش شده است.
3- عارضه سوم احتمال آتروفی بيضه که در روش جراحی معمولی کمتر از 3% و در روش ميکروسرجری بسيار نادر گزارش شده است. ( اينجانب طی حدود 700 مورد واريکوسلکتومی‌ميکروسرجری که انجام داده ام 4 مورد عود و هيچ مورد هيدروسل يا آتروفی نداشته ام. در حاليکه بيش از 200 مورد از اين بيماران، مواردی بوده اند که قبلا در مراکز مختلف تحت عمل واريکوسلکتومی‌به روش معمولی قرار گرفته بودند ولی واريکوسل برطرف نشده بوده و يا عود کرده بود که مجددا تحت عمل واريکوسلکتومی‌ميکروسرجری قرار گرفتند و موفق بوده است.)
آيا عمل جراحی واريکوسلکتومی‌منجر به معلوليت يا ناباروری می گردد ؟
اين سؤالی است که بسياری از بيماران قبل از جراحی سؤال می‌کنند و درجواب بايستی گفت که عمل واريکوسلکتومی‌جهت درمان يا جلوگيری از ناباروری انجام می‌گردد و خود منجر به ناباروری نمی‌گردد و پس از جراحی نيز فرد می‌تواند به فعاليتهای عادی روزمره و انجام ورزش و کار بطور معمول و قبل از جراحی بازگردد. لذا معلوليتی ايجاد نمیکند.
نظرات شما عزیزان:
